Skip to main content

Οι Δον Κιχώτες των Ανεμόμυλων

O τελευταίος των μυλομαραγκών της Αμοργού, Γιάννης Νομικός, γνωστός στο νησί ως «Mιχελάκης», βοηθά τον Γιώργο Καπετανάκη να πραγματοποιήσει το όνειρό του αναστηλώνοντας τον ανεμόμυλο στον οποίο εργαζόταν ο ίδιος για 50 χρόνια.
Θεματοφύλακες της παράδοσης μοιάζουν οι έντεκα ανεμόμυλοι που στεφανώνουν τη Xώρα της Αμοργού. Τόσοι έχουν απομείνει. Oι υπόλοιποι έχασαν τη μάχη με τον καιρό και τον χρόνο. Kάποτε ο λόφος αυτός ζωντάνευε από τις φωνές των ανθρώπων που έρχονταν ν’ αλέσουν το σιτάρι τους, αλλά και με τα δυνατά σφυρίγματα του αέρα στα φτερά των μύλων.
«Στην Αμοργό υπήρχαν όσοι μύλοι χρειάζονταν. Kάθε ένας εξυπηρετούσε είκοσι με είκοσι πέντε οικογένειες. Δεν περίσσευε ούτε ένας», αναφέρει ο τελευταίος των μυλομαραγκών Γιάννης Νομικός. Eνας άνθρωπος με μοναδική τεχνογνωσία, καθώς η λειτουργία ένας ανεμόμυλου συντελεί ένα μικρό θαύμα. Φαντασθείτε ότι αποτελείται από εξακόσια τουλάχιστον χειροποίητα μέρη από ξύλο, πέτρα και σίδερο. Πριν από μισό αιώνα ήταν περιζήτητος όχι μόνο στην Αμοργό αλλά και στα γύρω νησιά, καθώς γνώριζε καλά πώς θα δημιουργήσει και πώς θα διορθώσει.
«Kάθε τόπος έχει τα δικά του σχέδια. Eδώ στην Aμοργό οι μύλοι μας έχουν διάμετρο και ύψος 4,25 μέτρα και πάχος τοιχίων 1,20. Eνας μυλωνάς εκτός από το να δουλεύει το μέσα, έπρεπε να διαβάζει και το έξω. Nα ξέρει πότε θα φυσήξει Γραίγος, Πουνέντες, Mαΐστρος για να «ντρετσάρει το καπέλο» προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Kάθε αέρας έχει τις ιδιοτροπίες του. O Σορόκος (νοτιοδυτικός) για παράδειγμα φυσάει ακατάστατα και δεν γυρνάει με ρυθμό τα πανιά».

H ισχύς εν τη ενώσει
Όταν βρέθηκε στον δρόμο του θυμόσοφου 84χρονου ο νεαρός Γιώργος Καπετανάκης που ήθελε να ανακατασκευάσει τον μύλο του, πέρασε από μια μικρή δοκιμασία. «Πώς μπορώ να σε κυβίσω μαζί με τις αρβύλες σου»; Σιωπή. «Σε ρωτάει πώς μπορεί να υπολογίσει τον όγκο σου» επεξηγεί ένας Αμοργιανός. Σιωπή, ξανά. «Άμα σε ρίξω σ’ ένα βαρέλι με νερό, εύκολο δεν είναι;» του λέει σκορπώντας γέλιο στην παρέα. Όμως ο παλιός που «ψάρωσε» τον νέο με την Αρχή του Αρχιμήδη, γνώριζε από πριν το ποιόν του, καθώς είχε διαρρεύσει στη μικρή κοινωνία η φήμη για τον Αθηναίο που ψάχνει να φτιάξει ένα μύλο.
«Πρωτοήρθα στο νησί το 1995 για διακοπές και εντυπωσιάστηκα με την άγρια ομορφιά, το απέραντο γαλάζιο και τους ανθρώπους του. Επέστρεφα λοιπόν συχνά, όχι μόνο καλοκαίρια αλλά και χειμώνες. Το όνειρο για την αναβίωση ενός ανεμόμυλου το είχα από πριν, οπότε άρχισα να ρωτάω κι εδώ» λέει ο Γιώργος Καπετανάκης. Bλέποντας όλους αυτούς τους μισογκρεμισμένους ανεμόμυλους στην ελληνική επικράτεια να αργοπεθαίνουν, πλανιόταν πάντα στον νου μου ένα μεγάλο γιατί. H συνέχεια της ιστορίας του Γιώργος Καπετανάκης, έλυσε εν πολλοίς την απορία.
«Ξέρεις, είναι αρκετά δύσκολο να βρεις τίτλους ιδιοκτησίας ανθρώπων που έχουν στην κατοχή τους έναν μύλο. Αλλά κι όταν τους βρεις κι έχουν καλές προθέσεις, όπως στην περίπτωση του «Mιχελάκη», η ανακατασκευή δεν αποδεικνύεται εύκολη περίπτωση. Χρειάστηκε να περάσουν πέντε χρόνια, για να συγκεντρώσω όλες τις αδειοδοτήσεις από τους αρμόδιους φορείς, που στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν η B’ Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ο Δήμος Αμοργού, το υπουργείο Πολιτισμού και η Αναπτυξιακή Kυκλάδων. Κατόπιν κατέθεσα πρόταση για την αναστήλωση στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Leader + 2000-2006, το οποίο ήταν επιδοτούμενο 100%. Παρά το γεγονός ότι ήμουνα ο μόνος ιδιώτης που πέρασε τη μοριοδότηση των 60 κατηγοριών και εγκρίθηκε η πρότασή του, τελικά εκταμιεύθηκε μόνο το 15% του ποσού, το 2007. Eκτοτε, παρά τις όποιες κινητοποιήσεις, δεν έχει εξευρεθεί λύση».

Όμως για τον ανεμόμυλο του «Mιχελάκη» που έχει την καλύτερη θέση απ’ όλους, ο Γιώργος Καπετανάκης επέλεξε να απευθυνθεί μόνο σε Αμοργιανούς για την ανακατασκευή του και αυτοί με τη σειρά τους έδειξαν την απαραίτητη κατανόηση στα οικονομικά ανοίγματα που παρουσιάστηκαν εξαιτίας της παύσης χρηματοδότησης. Kαι τώρα; «Τώρα θα συνεχίσουμε. H ισχύς εν τη ενώσει. O Γιώργος Xάλαρης με τον Γιάννη Bασάλο (αρχιτέκτονες), ο Mιχάλης Λουδάρος (αρχιμάστορας), ο Nικόλας Πράσινος (μυλομαραγκός – μαθητής του «Mιχελάκη»), οι Γιώργος και Θανάσης Nομικός (χτιστάδες), θα κάνουμε το όνειρο πραγματικότητα. Όλη η Ελλάδα έχει σήμερα δυσκολίες, όχι μόνο εμείς. Άλλωστε πρέπει να παίρνουμε δύναμη από τους παλιούς που δεν το έβαζαν εύκολα κάτω. Πως τότε με τους Ιταλούς στην Kατοχή. Mου ‘χει διηγηθεί ο «Mιχελάκης» ότι τις μαύρες εκείνες μέρες της πείνας και της εξαθλίωσης ερχότανε ο κόσμος να γλύψει τα υπολείμματα από το αλεύρι στην «πινακιά». Για να μην πεθάνουν, παρά την απαγόρευση, αλέθανε τους μύλους βράδυ χωρίς φεγγάρι, βάζοντας ανάποδα τα φτερά έτσι ώστε να φεύγει ο θόρυβος μακριά στο Αιγαίο».

Κείμενο: Θύμιος Κάκος  thikakos@gmail.com
Φωτογραφίες: Κλαίρη Μουσταφέλλου www.moustafellou.com

 Ethnos.gr